Co to jest NABE?
NABE to Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego, czyli w sumie 72 bloki węglowe, które produkują ok. 70 proc. energii w Polsce. PGE GiEK – jako tzw. integrator procesu – stanie się podmiotem samodzielnym, niezależnym od Grupy PGE, a docelowo przekształci się w Narodową Agencję Bezpieczeństwa Energetycznego.
Celem NABE jest zabezpieczenie dostaw energii dla polskiej gospodarki i gospodarstw domowych w okresie transformacji, do czasu wdrożenia w naszym kraju energetyki jądrowej i rozbudowy magazynów energii, które będą stabilizowały wytwarzanie w odnawialnych źródłach energii. Dzięki powołaniu NABE spółki energetyczne – PGE, Tauron, Enea oraz Energa – skoncentrują się na rozwoju OZE.
Jaki będzie docelowy wpływ NABE na polski sektor elektroenergetyczny?
Początkowo rola NABE będzie kluczowa dla bezpieczeństwa i stabilności systemu energetycznego. Z chwilą przejęcia aktywów węglowych Agencja będzie produkowała około 70 proc. energii elektrycznej i będzie wykorzystywała niemal w całości krajowe wydobycie węgla brunatnego i kamiennego.
Udział NABE w wytwarzaniu energii będzie malał z każdym rokiem, wraz z rozwojem nowych mocy OZE, które będą zastępowały kolejno wycofywane, najbardziej wyeksploatowane bloki konwencjonalne. W dalszej perspektywie rolę NABE jako podstawy systemu elektroenergetycznego w Polsce, przejmie energetyka jądrowa. Docelowo energetyka jądrowa stanie się głównym filarem stabilizującym o wiele mniej przewidywalne odnawialne źródła energii, uzależnione od warunków atmosferycznych.
Zgodnie z przyjętym przez rząd planem transformacji energetycznej, nisko- i zeroemisyjne źródła energii – takie jak farmy wiatrowe i fotowoltaiczne, elektrownie jądrowe oraz magazyny energii – mają docelowo całkowicie zastąpić elektrownie konwencjonalne skupione w NABE. Trwający proces pozwoli na realizację założeń Polityki Energetycznej Polski 2040, opierającą się na trzech filarach – sprawiedliwej transformacji, zeroemisyjnym systemie energetycznym i dobrej jakości powietrza.
Po co tworzone jest NABE?
Celem NABE jest przyspieszenie transformacji energetycznej w Polsce oraz zapewnienie bezpieczeństwa i niezależności energetycznej Polski do czasu wdrożenia energetyki jądrowej oraz szerszego zastosowania technologii magazynowania energii elektrycznej.
Przeniesienie aktywów węglowych ze spółek energetycznych do NABE ułatwi im pozyskiwanie finansowania na nowe inwestycje w odnawialne źródła energii i przyspieszy ten proces, przyczyniając się do realizacji transformacji energetycznej wdrażanej w całej UE.
Skupione w NABE elektrownie węglowe będą stabilizować system energetyczny oparty w coraz większej mierze na zależnych od warunków atmosferycznych OZE. Polskie elektrownie węglowe w niemal 100 proc. korzystają z surowca wydobywanego w krajowych kopalniach węgla brunatnego i kamiennego, dzięki czemu gwarantują niezależność od dostaw z innych krajów. Rola NABE jako stabilizatora systemu zapewni polskiej gospodarce niezależność od importu surowców energetycznych.
Kiedy powstanie NABE?
Pierwsze koncepcje dotyczące utworzenia NABE pojawiły się w 2020 roku, a prace legislacyjne rozpoczęły się w kwietniu 2021 roku. 2 marca 2022 roku Rada Ministrów przyjęła program sprawiedliwej transformacji sektora energetycznego w Polsce.
Wydzielenie PGE GiEK ze struktur Grupy PGE – jako Integratora aktywów węglowych przenoszonych do NABE – planowane jest jeszcze w 2023 roku. W kolejnym kroku, na bazie aktywów zgromadzonych przez Integratora, powstanie NABE.
Skoro proces powstania NABE to w praktyce przeniesienie istniejących elektrowni do nowego podmiotu, to jak to wpłynie na transformację polskiej energetyki i bezpieczeństwo energetyczne?
Samo przeniesienie aktywów nie wpłynie od razu na kształt polskiego miksu energetycznego. Ułatwi to jednak spółkom energetycznym pozyskiwanie finansowania na projekty związane z rozwojem odnawialnych źródeł energii.
Przy rozwoju OZE polska energetyka potrzebuje stabilizatora – pewnego źródła energii elektrycznej, które zapewni dostawy prądu niezależnie od warunków atmosferycznych niesprzyjających produkcji w źródłach odnawialnych. Docelowo funkcję tę będzie pełnić energetyka jądrowa oraz magazyny energii. Do czasu ich powstania system stabilizować będzie energia pochodząca z węgla z polskich kopalń, będącego niezawodnym surowcem dostępnym w kraju, bez ryzyka wstrzymania dostaw z importu. Dzięki temu odbiorcy indywidualni i gospodarka zyskują gwarancję, że niezależnie od czynników atmosferycznych i geopolitycznych, dostawy energii w Polsce zostaną utrzymane.
Jestem pracownikiem elektrowni/kopalni, która ma się znaleźć w NABE. Jak się zmieni moja sytuacja?
Rząd przyjął w lipcu 2023 r. projekt ustawy o osłonach socjalnych dla górników. Zgodnie z podpisaną w grudniu 2022 r. umową społeczną, osłony dla pracowników branż objętych transformacją stanowią gwarancje w ramach procesu tworzenia NABE.
Umowa społeczna podpisana w Ministerstwie Aktywów Państwowych zawiera gwarancje pracownicze dla zatrudnionych w przedsiębiorstwach, które zostaną objęte zmianami w związku z transformacją energetyczną i powołaniem NABE.
Wydatki na działania osłonowe mają kosztować 1,2 mld zł w latach 2023-2033. Projekt przygotowany przez MAP przewiduje wprowadzenie urlopów energetycznych, górniczych, oraz jednorazowych odpraw pieniężnych dla pracowników sektora elektroenergetycznego w okresie transformacji i odchodzenia od węgla. Podobne osłony mają być stosowane wobec pracowników branży górnictwa węgla brunatnego w okresie redukcji wydobycia węgla brunatnego.
Jestem odbiorcą energii elektrycznej. Czy teraz będę musiał podpisać umowę na sprzedaż energii od NABE?
Nie ma takiej potrzeby. NABE będzie producentem, a nie dystrybutorem czy sprzedawcą detalicznym energii elektrycznej. W praktyce zmienią się relacje na hurtowym rynku energii elektrycznej – nie wpływając bezpośrednio na rynek detaliczny. Odbiorcy energii będą mogli pozostać przy dotychczasowym sprzedawcy lub go zmienić, zgodnie z warunkami określonymi w umowie. Sprzedawcy energii będą troszczyć się o relacje z klientami i atrakcyjne portfolio sprzedażowe, co w praktyce może oznaczać konieczność zakupu przez niego części energii w elektrowniach należących do NABE.
W jaki sposób zostanie zorganizowany rynek obrotu w Polsce po powstaniu NABE?
NABE będzie zajmować się wytwarzaniem energii elektrycznej, którą będzie sprzedawała na hurtowym rynku energii elektrycznej. Pozbawione aktywów węglowych firmy wytwarzające energię i dostarczające ją do sprzedawców – np. PGE, Taurona, Enei i Energi – będą z kolei inwestowały w rozwój własnych mocy, jednak wyłącznie w nisko- i zeroemisyjne źródła energii.
Zwiększający się z czasem krajowy potencjał energetyki odnawialnej, będzie wypierał z rynku energetykę konwencjonalną skupioną w NABE. W konsekwencji udział w rynku NABE z biegiem lat będzie ulegał stopniowemu zmniejszeniu, proporcjonalnie do wzrostu mocy zainstalowanych w nisko- i zeroemisyjnych źródłach. Docelowo produkcja wszystkich elektrowni węglowych ma zostać całkowicie zastąpiona przez bardziej ekologiczne źródła odnawialne i elektrownie jądrowe.